Niebo w pierwszym tygodniu lipca 2018 roku – AstroNET (2024)

Zaczęła się druga połowa 2018 roku. Przezjej większość dzień będzie się stawał coraz krótszy, anoc się wydłuży. Przezpierwszy jej okres bardzo dobrze widoczna jest centralna część Drogi Mlecznej, choć unas najjaśniejsze partie Galaktyki wędrują nisko nadwidnokręgiem, lub nawet podnim inaich obserwacje trzeba udać się gdzieś bardziej napołudnie. Napoczątku lipca Księżyc przeniesie się naniebo poranne iodwiedzi dwie ostatnie planety Układu Słonecznego, czyli Neptuna iUrana. Jest tozatem dobry moment naich powrót docotygodniowych wpisów. Sąone już daleko odSłońca (Neptun przesuwa się już ruchem wstecznym) ichoć ich warunki obserwacyjne sąjeszcze dalekie odbardzo dobrych, tomożna już podejmować próby ich odnalezienia. Wpierwszej połowie nocy widoczne sąjuż prawie wszystkie jasne planety krążące wokół Słońca: tuż pozmierzchu Merkury iWenus nazachodzie, Jowisz napołudniowym wschodzie, Saturn napołudniowym wschodzie inapołudniu, anajpóźniej wschodzący Mars pojawia się nanieboskłonie przedgodziną 23. Niestety wszystkie one niewznoszą się wyżej niż 20-kilka stopni nadhoryzontem. Towarzystwa Saturnowi dotrzyma jasna planetoida (4) Westa.

Księżyc jest już popełni, zatem pierwsza zzorzy wieczornej wyłania się planeta Wenus. Można jąobserwować jeszcze zanim Słońce schowa się podwidnokrąg, apojego zniknięciu staje się oczywistym celem dla gołych oczu. Niestety daje się tuweznaki pogarszające się nachylenie ekliptyki dowieczornego widnokręgu, copowoduje, żeplaneta, mimo zwiększającej się elongacji (obecnie jest toponad 40°), wędruje bardzo nisko: wmomencie zachodu Słońca Wenus zajmuje pozycję nawysokości mniej więcej 17°, zaś godzinę później — tylko8°, znikając zalinią widnokręgu około godziny 23. Planeta wędruje przezgwiazdozbiór Lwa idoniedzieli 8 lipca zbliży się donajjaśniejszej gwiazdy tejkonstelacji, Regulusa, naodległość niecałych 2°. Dotego czasu tarcza planety urośnie do17″, jej jasność — do-4,1 wielkości gwiazdowej, afaza zmniejszy się do67%.

Niewiele ponad 15° nazachód odWenus znajduje się planeta Merkury. Taksamo jak Wenus dąży ona domaksymalnej elongacji wschodniej, którą osiągnie wśrodku przyszłego tygodnia (Wenus — wpołowie sierpnia). Merkury godzinę pozmierzchu zajmuje pozycję nawysokości zaledwie niecałych 3°, stąd jest znacznie trudniejsza doupolowania odswojej większej ibliższej nam koleżanki. Zwłaszcza, żejej jasność spadnie od+0,1 do+0,3 wielkości gwiazdowej, przy tarczy wielkości około 7″ ifazie około 50%. Naobserwacje Merkurego jest bardzo mało czasu, gdyżplaneta znika znieboskłonu niecałe 1,5 godziny poSłońcu.

Również prawie odsamego zachodu Słońca, początkowo popołudniowej stronie nieba, można obserwować planetę Jowisz. Także wtym przypadku najlepsze warunki obserwacyjne wtym sezonie mamy zasobą. Ozmierzchu Jowisz znajduje się już pozachodniej stronie nieba, pominięciu południka lokalnego, awmiarę postępu nocy zbliża się dolinii widnokręgu, chowając się zanią pogodzinie 1. Wprzyszłym tygodniu planeta zmieni kierunek ruchu nawsteczny, zatrzymując się niewiele ponad 2° napółnocny zachód odmającej jasność obserwowaną +2,8 magnitudo gwiazdy Zuben Elgenubi, drugiej codojasności gwiazdy Wagi. Stąd Jowisz obecnie prawie nieprzesuwa się względem gwiazd tła. Dokońca tygodnia jasność planety spadnie do-2,2 magnitudo, ajej tarcza skurczy się do40″.

Wukładzie księżyców galileuszowych planety wtym tygodniu będzie można dostrzec następujące zjawiska (napodstawie strony Sky and Telescope orazprogramu Starry Night):

• 2 lipca, godz.0:40 – wejście Io natarczę Jowisza,
• 2 lipca, godz.1:44 – wejście cienia Io natarczę Jowisza,
• 2 lipca, godz.21:48 – Io chowa się zatarczę Jowisza (początek zakrycia),
• 2 lipca, godz.23:15 – przejście Kallisto 7″ napółnoc odbrzegu tarczy Jowisza,
• 3 lipca, godz.1:06 – wyjście Io zcienia Jowisza, 19″ nawschód odtarczy planety (koniec zaćmienia),
• 3 lipca, godz.21:03 – ozmierzchu Io ijej cień natarczy Jowisza, (Io wIćwiartce, tuż przy wschodnim brzegu tarczy, jej cień — napołudniku centralnym),
• 3 lipca, godz.21:16 – zejście Io ztarczy Jowisza,
• 3 lipca, godz.22:24 – zejście cienia Io ztarczy Jowisza,
• 5 lipca, godz.0:54 – minięcie się Europy (N) iIo wodległości 12″, 89″ nawschód odbrzegu tarczy Jowisza,
• 6 lipca, godz.0:46 – minięcie się Europy (N) iGanimedesa wodległości 18″, 167″ nazachód odbrzegu tarczy Jowisza,
• 6 lipca, godz.21:04 – Ganimedes chowa się wcień Jowisza, 40″ nawschód odpołudnika centralnego planety (początek zaćmienia),
• 6 lipca, godz.22:58 – wyjście Ganimedesa zcienia Jowisza, 60″ nawschód odtarczy planety (koniec zaćmienia),
• 8 lipca, godz.21:06 – wejście Europy natarczę Jowisza,
• 8 lipca, godz.23:26 – wejście cienia Europy natarczę Jowisza,
• 8 lipca, godz.23:32 – zejście Europy ztarczy Jowisza.

Także odwieczora dostępna jest planeta Saturn, leczwprzeciwieństwie dopoprzedniczek jej warunki obserwacyjne sąjeszcze dość dobre. Ostatnia zeznanych odstarożytności planet Układu Słonecznego jest już poopozycji, zatem wmomencie zachodu Słońca znajduje się nanieboskłonie, nawysokości około 6° prawie dokładnie nadpunktem SEwidnokręgu, przechodząc przezpołudnik lokalny około północy. Niestety zajmuje wtedy pozycję nawysokości zaledwie 15°, zatem najej obraz silny wpływ mają turbulencje atmosfery. Planeta wzniesie się zauważalnie wyżej dopiero zakilka lat. Obecnie Saturn wędruje przezpółnocno-zachodnią część gwiazdozbioru Strzelca, mniej więcej 3,5 stopnia napółnocny zachód odgwiazdy Kaus Borealis ijednocześnie 12° napółnoc odgwiazdy Kaus Australis. Jakieś 4° nazachód odplanety znajduje się para jasnych mgławic M8 iM20. Wpodobnej odległości odSaturna, lecznapołudniowy wschód, znajduje się jasna gromada kulista gwiazd M22. Planeta jest obecnie jaśniejsza od+0,1 wielkości gwiazdowej, ajej tarcza maśrednicę 18″. Maksymalna elongacja Tytana, tym razem zachodnia, przypada wniedzielę 8 lipca.

Około 11° nazachód odSaturna, nieco napółnoc odlinii, łączącej Saturna zmgławicą M20, swój zygzak naniebie kreśli planetoida (4) Westa, wędrująca już przezsąsiedni gwiazdozbiór Wężownika. Planetoida znajduje się mniej więcej 2° nazachód odświecącej blaskiem obserwowanym +4,8 magnitudo gwiazdy 58 Ophiuchi. Planetoida jest już poopozycji ijej jasność spada, wynosząc obecnie około +5,8 magnitudo, alenadal jest możliwa dozaobserwowania gołym okiem. Zwłaszcza, gdyniemananiebie powodującego dużą łunę Księżyca. Trajektorie Westy iSaturna przezkilka najbliższych miesięcy można prześledzić namapce, wykonanej wprogramie Nocny Obserwator Janusza Wilanda.

Wgwiazdozbiorze Koziorożca, ponad 33° nawschód odSaturna, znajduje się planeta Mars, zbliżająca się doopozycji podkoniec lipca. Blask itarcza planety szybko rosną. Dokońca tygodnia Mars osiągnie jasność -2,4 wielkości gwiazdowej, ajego tarcza — średnicę 22″ imożna bynapisać, żewarunki obserwacyjne planety sąbardzo dobre, gdybynieto, żejej maksymalna wysokość podczas górowania około godziny 2:30, toniecałe 15°.

Poobserwacjach jasnych planet Układu Słonecznego czas naKsiężyc orazdwie mniej jasne planety. Srebrny Glob jest już popełni iwpiątek 6 lipca przedgodziną 10 polskiego czasu przejdzie przezostatnią kwadrę. Jednak tydzień zaczął wgwiazdozbiorze Koziorożca, niecałe 13° napółnocny wschód odMarsa, wfazie 88%. Ogodzinie podanej namapce dla tego dnia bardzo blisko niego znajdowały się dwie jasne gwiazdy Koziorożca: Nashira (γ Cap) iDeneb Algiedi (δ Cap).

Wśrodę 4 lipca Księżyc spotka się zplanetą Neptun. Ogodzinie podanej namapce faza Księżyca spadnie do72%, ajego tarcza zbliży się dogwiazd 4. i5. wielkości ψ1, ψ2 iψ3 Aqr. Niestety ich zakrycie nastąpi już zadnia. Ostatnia planeta Układu Słonecznego już kilka tygodni temu zmieniła kierunek ruchu nawsteczny, azatem jest wokresie swojej najlepszej widoczności wtym sezonie obserwacyjnym. Lecznadużych północnych szerokościach geograficznych wjej obserwacjach przeszkadzało dotejpory niskie nachylenie ekliptyki doporannego widnokręgu orazjasne tło nieba. Obecnie ciemno robi się coraz wcześniej, aSłońce zaczyna chować się coraz głębiej podwidnokrąg, zatem szansa nadostrzeżenie planety jest dużo większa. Wtym roku Neptun nadal kreśli pętlę między gwiazdami φ aλ Aquarii, leczzdecydowanie bliżej pierwszej zwymienionych gwiazd. Obecnie Neptun znajduje się niecały 1° nazachód odφ Aqr, ajego jasność wynosi +7,8 magnitudo.

Jak już wspomniałem wpiątek 6 lipca Księżyc przejdzie przezostatnią kwadrę, natomiast wniedzielę 8 lipca zbliży się doplanety Uran orazzakryje gwiazdę 4. wielkości &ksi;2 Ceti. Dotego czasu oświetlenie tarczy Srebrnego Globu spadnie do32%. Ogodzinie podanej namapce tarcza Księżyca znajdzie się ponad 7° podUranem. Siódma planeta Układu Słonecznego narazie porusza się jeszcze ruchem prostym, zmieni godopiero zamiesiąc. Planeta wędruje przezgwiazdozbiór Barana, niedaleko jego granicy zRybami iWielorybem, ponad 4° napółnocny wschód odgwiazdy oPsc. Obecnie Uran świeci blaskiem +5,8 magnitudo, czyli porównywalnie zWestą, leczzewzględu naznaczną odległość kątową między nimi, trudno toporównać bezpośrednio.

Tego ranka około godziny 2 niecały 1° nalewo odbrzegu tarczy Księżyca widoczna będzie mająca jasność obserwowaną +4,3 magnitudo gwiazda ξ2 Ceti. Wmiarę upływu czasu Księżyc zbliży się doniej, byprzedgodziną 4, awięcjuż najasnym niebie, jązakryć. PrzezPolskę, dokładniej przezjej północno-zachodni kraniec, przechodzi północna granica zakrycia iwtym rejonie dojdzie dozakrycia brzegowego ξ2 Ceti. Poza Polską zjawisko będzie można obserwować zpołudniowo-zachodniej Europy orazAfryki. Dokładne czasy zakryć iodkryć dla kilku miast Polski pokazuje poniższa tabela (wgprogramu Occult wSzczecinie dozakrycia niedojdzie, choć nawygenerowanej przezeń mapie dla programu Google Earth widać, żejednak tam gwiazda zniknie nachwilę zaKsiężycem):